ANALYSE – De Europese Commissie wil online barrières wegnemen tussen lidstaten. Daarmee moet het voor internetondernemers makkelijker worden om Europees te groeien. De plannen zijn een grote stap vooruit, maar daarmee is de uniforme digitale markt nog lang niet in kannen en kruiken.

Waar is de Europese tegenhanger van Google of Facebook? Die is er niet. Eén van de boosdoeners is de versnipperde digitale markt in Europa: elk land heeft zijn eigen regels. Als Mark Zuckerberg Facebook in Europa had uitgevonden, dan had hij zich aan 28 verschillende wetgevingen moeten houden.

Niet voor niets klagen ondernemers over de diverse regelgeving binnen de EU-lidstaten. Ruim een derde van de Nederlandse ondernemers ziet buitenlandse wet- en regelgeving als de grootste drempel voor internationaal zakendoen, bleek vorige maand uit een GfK-enquête.

Derek Roos van softwarebedrijf Mendix zei vorig jaar tegen het Financieele Dagblad dat al die nationale regels niet meer van deze tijd zijn. “Het is een erfenis uit het verleden en maakt ondernemen nodeloos complex. Europa is daardoor niet concurrerend vergeleken met de VS.”

Europa vs. Amerika

De VS is een gigantische markt van ruim 300 miljoen mensen die allemaal dezelfde taal spreken. Het schalen van je bedrijf is in Amerika een peulenschil vergeleken met Europa. Dat is een van de redenen waarom succesvolle Europese startups er uiteindelijk voor kiezen om de Atlantische Oceaan over te steken.

Ook het gebrek aan durfkapitaal in Europa speelt mee, maar deze problematiek is onlosmakelijk verbonden met de fragmentatie van de Europese markt.

Digitale strategie EU

De Europese Commissie wil daar nu iets aan doen. Woensdag presenteerden eurocommissarissen Günther Oettinger en Andrus Ansip de nieuwe digitale strategie van Brussel (pdf). Op maar liefst zestien terreinen wil de EU actie ondernemen om de digitale handel te bevorderen.

Het pakket bevat drie pijlers:

  1. Consumenten en bedrijven moeten beter toegang hebben tot digitale goederen en diensten door heel Europa.
  2. Een gelijkwaardig speelveld creëren zodat digitale netwerken en diensten kunnen groeien.
  3. De Europese digitale economie maximaal laten groeien.

De plannen kunnen de Europese economie jaarlijks 415 miljard euro opleveren, denkt de Commissie. Ook worden er honderdduizenden nieuwe banen gecreëerd.

Webwinkelen in Europa

In de praktijk houden de voorstellen in dat het voor consumenten makkelijker moet worden om gebruik te maken van een buitenlandse webshop of online dienst, en andersom voor Europese internetbedrijven om internationaal klanten te trekken. De EU wil dit voor elkaar boksen door regels voor de algemene voorwaarden en consumentenbescherming gelijk te trekken. Ook moeten die regels sneller en beter gehandhaafd worden.

Bovendien moeten de kosten voor pakketverzending in heel Europa omlaag. Bijna twee derde van de e-commerce bedrijven ziet hoge verzendkosten als een barrière, volgens een recente peiling (pdf) van de Commissie. Soms is de levering duurder dan de prijs van het product zelf, aldus Brussel.

Btw-tarieven

De Europese Commissie wil ook iets doen aan de administratieve rompslomp die de verschillende btw-tarieven met name kleine bedrijven opleveren. Een Nederlandse kledingwebshop die een paar broeken en jassen verkoopt in een ander land, moet gewoon btw afdragen in Nederland. Maar als de buitenlandse omzet boven een bepaalde drempel komt, moet het bedrijf btw afdragen in het land waar de klant woont. En de hoogte van die drempel verschilt per land.

Brussel heeft voor elektronische producten zoals films, muziek en e-books die drempels geschrapt per 1 januari 2015, maar de nieuwe regelgeving is niet direct een verbetering. Ondernemers zijn nu verplicht om voor alle aankopen het btw-tarief te heffen van het land waar de consument woont. En voor kleine bedrijven is dat een hele klus om bij te houden.

Daar wil de Europese Commissie nu iets aan doen. Volgens het voorstel kunnen kleinere webwinkeliers met de btw in hun land blijven werken. Lees ook: Brussel wil einde maken aan btw-chaos voor kleine webwinkeliers.

Einde aan geo-blocking

Brussel wil ook het zogeheten geo-blocking aan banden leggen. Veel bedrijven passen hun prijzen en aanbod aan per land. Daardoor kan het zijn dat een Nederlander meer betaalt voor een product of dienst dan een Pool.

Als het aan Brussel ligt, mogen ondernemers hun diensten niet meer blokkeren in bepaalde EU-landen uit commerciële overwegingen. Een Nederlander moet dus bijvoorbeeld een iPhone kunnen bestellen in de Britse Apple Store.

Hieraan gerelateerd is het voornemen om auteursrechten te regelen op Europees niveau. Nu regelen bedrijven de verkoop van film- en uitzendrechten per land, waardoor bijvoorbeeld het aanbod van iTunes in Frankrijk verschilt van dat in Nederland. Ook is het nu niet mogelijk om in Nederland BBC-programma’s te kijken via de iPlayer, de NPO-gemist van Groot-Brittannië. Daar komt als het aan Brussel ligt een einde aan.

Netwerkeffect

De Europese Commissie wil verder de telecommarkten integreren, internetpiraterij aanpakken, de privacy van gebruikers beter waarborgen en het makkelijker maken om data mee te nemen bij het overstappen naar een andere internetdienst. Kortom, een ambitieus pakket aan plannen.

Kan daarmee de Europese Facebook of Google binnen enkele jaren opstaan? Een uniforme digitale EU-markt is een grote stap vooruit, maar daarmee is een wereldwijde internetspeler uit Duitsland of Frankrijk nog niet automatisch geboren. Ook Amerikaanse bedrijven zullen profiteren van de nieuwe regels, en die hebben een grote voorsprong op Europese tegenhangers.

Facebook en Google hebben honderden miljoenen gebruikers in Europa. Dat is belangrijk vanwege het netwerkeffect, het verschijnsel dat internetdiensten meer waarde hebben voor iemand als er meer mensen gebruik van maken. Kijk naar berichtendiensten: mensen willen chatten via WhatsApp omdat hun vrienden de app ook hebben geïnstalleerd. Nieuwkomer Telegram laten de meesten links liggen.

Brussel neemt daarom de invloed van zoekmachines, sociale media en downloadwinkels op de markt onder de loep. Facebook ligt in veel lidstaten onder vuur vanwege zijn privacybeleid en de Europese Commissie klaagde Google onlangs formeel aan voor machtsmisbruik van de dominante positie van de zoekmachine. Wellicht dat de onderzoeken uit Brussel Europese internetbedrijven in de kaart spelen.

Europa is zijn eigen vijand

De grootste bedreiging voor de totstandkoming van een uniforme digitale markt en mogelijk een Europese internetgigant is echter Europa zelf. Het pakket dat de Europese Commissie woensdag presenteerde is slechts een eerste aanzet. Het Europees Parlement en de Europese Raad gaan met de plannen aan de slag en eind 2016 moeten de definitieve voorstellen ingediend worden.

Maar daarmee is de zaak nog niet afgedaan. Vorig jaar stemde het Europees Parlement in met het afschaffen van roamingkosten, waardoor mobiel bellen, sms’en en internetten in het buitenland niet meer mag kosten dan thuis. Maar afzonderlijke lidstaten kwamen tegen de plannen in het verweer, vermoedelijk door de sterke lobby van de telecomsector die vreest inkomsten mis te lopen. Dat dreigt ook hier te gebeuren.

Europarlementariër Marietje Schaake van D66 denkt dat de lidstaten de voorstellen zullen afzwakken. "Economische groei en innovatie worden momenteel tegengehouden omdat er 28 verschillende systemen van regels zijn en niemand wil bewegen", schrijft Schaake in een reactie. "Als het ambitie en daadkrachtniveau zo laag blijven wordt het een vrijwel onmogelijk politiek proces."